III. Trực tràng.
Trực tràng là đoạn cuối cùng của đại tràng, cũng là đoạn cuối cùng của hệ thống tiêu hóa, có chiều dài khoảng 15 – 16cm. Trực tràng là đoạn ruột không thẳng, phần trên nhô ra phía sau lưng sát vào xương chậu. Phần dưới chúc xuống song song với đốt cụt của xương sống. Cuối trực tràng là hậu môn, xung quanh hậu môn có một cơ vòng co giãn và kéo hậu môn lên, xuống tùy ý.
Thành ruột được cấu tạo bởi 3 lớp. Lớp bên trong sát với khoang ruột có những tế bào chứa chất dịch đặc để làm trơn ướt thành ruột giúp cho việc đại tiện, đẩy phân ra ngoài được dễ dàng. Trong tầng này còn có nhiều mạch máu, mạch lympho, có thể hấp thu nước, chất điện giải và một phần vitamin. Tầng giữa là tầng thịt tạo thành các cơ còn gọi là tầng cơ có tác dụng giúp ruột vận động, co bóp để đẩy phân ra ngoài. Tầng ngoài cùng của thành ruột có rất nhiều lá mỡ chạy dọc ngoài, nhưng ở đoạn manh tràng và trực tràng thì không có.
Các bộ phận trên đường tiêu hóa đều giữ những vai trò khác nhau trong quá trình tiêu hóa và hấp thu các chất dinh dưỡng từ thức ăn. Ruột non dài tới 7m, là nơi chủ yếu để tiêu hóa và hấp thu dinh dưỡng. So với ruột non thì đại tràng chủ yếu chỉ hấp thu phần nước và chất điện giải ở phần căn bã của thức ăn, nhiệm vụ chính là tạm thời lưu giữ những cặn bã của thức ăn sau quá trình tiêu hóa.
Ở đại tràng có chứa rất nhiều loại vi khuẩn, chúng vào đại tràng qua không khí và thực phẩm. Độ chua và độ kiềm cùng nhiệt độ trong đại tràng rất thích hợp cho nhiều loại vi khuẩn sinh sôi. Trong khi các vi khuẩn làm nhiệm vụ phân giải các chất cặn bã của thức ăn, đồng thời sử dụng các chất chứa trong đại tràng để tổ hợp thành một số vitamin rất cần thiết cho cơ thể con người như các loại amino, các vitamin nhóm B và K cũng là một nguồn cung cấp vitamin cho cơ thể.
Muốn đại tiện được cần phải có sự vận động của đại tràng, trước hết là kết tràng. Kết tràng vận động và nhu động giống như ruột non, nhưng tần số vận động chậm hơn, điều này phù hợp với chức năng chủ yếu của đại tràng là hấp thụ một phần và chứa đựng tạm thời những cặn bã của thức ăn sau khi đã tiêu hóa.
Kết tràng có thêm một hình thức vận động nữa, gọi là vận động nhóm. Đó là một sự nhu động mạch, nhanh và lan truyền đi xa. Sự vận động này chỉ diễn ra khoảng 3 – 4 lần trong mỗi ngày và thường là sau bữa ăn. Vận động nhóm được bắt đầu ở đoạn hoành kết tràng để đẩy một số vật chất trong đại tràng xuống phía dưới tới tận trực tràng tạo cảm giác muốn đại tiện.
Đại tiện là một loại hoạt động có phản xạ. Khi phân đã xuống dưới trực tràng sẽ kích thích vào bộ phận cảm thụ rồi truyền qua dây thần kinh tới trung khu thần kinh chỉ huy đại tiện ở đốt sống cụt của xương sống và xung động được truyền tiếp lên vỏ đại não tạo cảm giác muốn đại tiện. Khi một người muốn đại tiện, thì xung động từ vỏ não truyền xuống, qua dây thần kinh vùng chậu điều khiển cho giáng kết tràng co bóp rồi tới kết giãn, phân được đẩy ra ngoài. Trong quá trình đó thì làm áp lực trong bụng tăng lên hỗ trợ cho việc đẩy phân ra ngoài. Nhưng khi có cảm giác muốn đại tiện mà điều kiện không cho phép thực hiện thì vỏ đại não sẽ truyền xung động xuống trung khu thần kinh ở đốt xương cụt của xương sống điều khiển van hậu môn co lại, kết tràng cong nở ra, phản xạ đại tiện sẽ bị kìm chế.
Nếu phản xạ đại tiện thường xuyên bị kìm chế thì sự kích thích ở trực tràng sẽ mất đi độ nhạy bình thường, phân sẽ bị giữ lại quá lâu trong đại tràng, phần nước trong phân bị hấp thu làm cho phân khô cứng gây khó khăn cho đại tiện, đây chính là một nguyên nhân phổ biến nhất gây bệnh táo bón.
Một hiện tượng khác thường nữa của việc đại tiện là do có chứng viêm ở niêm mạc đại tràng khiến cho tính mẫn cảm tăng lên, trong ruột tuy chỉ có rất ít phân mà dịch niêm mạc vẫn tạo ra ý muốn đại tiện, sau khi đại tiện mà ý muốn vẫn chưa ngừng dù trong ruột không còn gì. Hiện tượng này thường thấy ở bệnh nhân kiết lỵ và viêm ruột.
Việc phân chia đại tràng thành các đoạn nhỏ để tìm hiểu chức năng của từng đoạn sẽ giúp chúng ta nắm được chức năng của từng đoạn sẽ giúp chúng ta nắm được chức năng của đại tràng trong bộ máy tiêu hóa.
Đông y quan niệm rằng, đại tràng là phần nối tiếp của tiểu tràng (ruột non) tiếp nhận phần cặn bã của thức ăn sau khi đã được tiêu hóa trở thành phân để thải ra ngoài hậu môn. Đại tràng là cơ quan vận chuyển và đào thải những cặn bã. Nếu bộ phận này gặp những trở ngại về vai trò đào thải thì sẽ phát sinh các bệnh như: táo nhiệt nội kết, dịch ruột khô hạn, hoặc khí hư không đủ sức vận động để thải các chất cặn bã,… Khi đó, đại tràng không vận chuyển và bài tiết một cách bình thường sẽ sinh ra các triệu chứng táo bón, bí tiện.
Theo Healthplus.vn