4. Trường hợp nhiệt độc thịnh (Thể nặng và rất nặng – Cấp hoàng)
a. Triệu chứng: Sốt cao, miệng khát, bứt rứt, vàng da nặng lên rất nhanh, sắc vàng bóng, sườn đau, bụng đầy, nôn ọe phiền táo, người yếu mất sức, bồn chồn bất an. Nặng thì hôn mê nói sảng, co giật, đại tiện tiểu tiện có ra máu, lưỡi đỏ thẫm, rêu lưỡi vàng khô, mạch hoạt sác, huyền sác hoặc tế sác.
Trường hợp nhiệt độc xâm nhập tâm bào thì có triệu chứng tâm thần hoảng loạn, bệnh tình chuyển nặng dần, có thể hôn mê buồn ngủ, co giật.
Trường hợp nhiệt độc xâm nhập huyết phận, bức máu chạy càn sẽ có triệu chứng chảy máu cam, chân răng chảy máu, nôn ra máu, đại tiện ra máu, da nổi ban chẩn, tiêu chảy.
b. Phép điều trị: Thanh nhiệt giải độc, tả hỏa, mát máu, dưỡng âm.
c. Dùng thuốc:
Bài thuốc 1: Tê giác tán gia giảm (Thiên kim phương)
Tê giác (bột): 10 – 20g
Chi tử: 4 – 16g
Nhân trần: 10 – 20g
Đan bì: 8 – 16g
Bản lam căn: 16g
Hoàng liên: 4 – 16g
Ngân hoa: 1 – 20 g
Liên kiều: 4 – 12g
Sinh địa: 10 – 20g
Thạch hộc: 10 – 20g
Sắc uống ngày 1 thang. Trường hợp bệnh quá nặng có thể sắc uống ngày 2 thang.
– Nếu bệnh nhân có triệu chứng: hôn mê nói sảng có thể thêm Xương bồ, Uất kim kèm theo An cung ngưu hoàn hoàn hoặc Chí bảo đơn để thanh tâm khai khiếu tỉnh thần.
– Trường hợp bệnh nhận có hiện tượng chảy máu, có thể thêm rễ tranh, Tử thảo (đốt cháy), bột Tam thất để mát huyết cầm máu.
– Nếu bệnh nhân có triệu chứng đầy bụng ứ nước, tiểu tiện ít, thêm: Có roi ngựa, Mộc thông, Xa tiền thảo uống với bột Hổ phách, bột Dế dũi, Trầm hương để tăng cường tác dụng lợi tiểu trừ đầy trướng.
– Trường hợp bệnh nhân sốt cao, hôn mê nói sảng uống thêm Tử huyết tán 1,5g 1 ngày 2 lần để tăng cường thanh nhiệt khai khiếu.
– Nếu bệnh nhân có triệu chứng co giật, thêm: Câu đằng, Thạch quyết minh, bột Linh dương giác để bình can dẹp yên phong.
Bài thuốc 2: Tê giác tán hợp Hoàng liên giải độc thang gia giảm
Nhân trần: 20 – 30g
Mạch đông: 15g
Kim ngân hoa: 15g
Tê giác (bột): 12g
Bạch thược: 15g
Đan bì: 12g
Xương bồ: 12g
Hồng sâm: 9g
Đại phúc bì: 9g
Đại hoàng: 6g
Cam thảo: 6g
Hoàng liên: 12g
Uất kim: 12g
Xích thược: 12g
Địa du thán: 9g
Tây dương sâm: 9g
Chi tử: 6g
Sắc uống ngày 1 thang.
Bài thuốc 3: Tê giác địa hoàng thang hợp Nhân trần hao thang gia giảm
Quảng tê giác: 30g
(tán bột mịn, hòa vào nước thuốc, uống)
Sinh địa: 20g
Xích thược: 12g
Nhân trần: 20g
Thạch hộc: 12g
Chi tử: 12g
Đơn bì: 12g
Bản lam căn: 20g
Sắc uống ngày 1 thang.
Thể bệnh do nhiệt động thiên thịnh này thuộc loại bệnh nặng, bệnh phát gấp, nặng, biến hóa nhanh. Ngoài việc dùng thuốc thang sắc uống cần phối hợp với thuốc tiêm, như Nhân chi hoàng hoặc sử dụng thuốc chế sẵn như An cung ngưu hoàng hoàn… Trong trường hợp thấy tình hình bệnh gấp và nặng, cần phải kết hợp Đông Tây y để xử lý.
5. Vàng da do đường mật ứ trệ
a. Triệu chứng: Người bệnh vàng da xuất hiện khá nhanh, toàn thân phát vàng, tiểu tiện nóng, ngắn, đỏ, đau vùng sườn phải, đau lan sang vai lưng, đại tiện đen trắng lẫn lộn, chất lưỡi hồng, rêu lưỡi vàng dày bệu, mạch huyền hoạt hoặc huyền sác. Nếu bệnh tà uất kết tại kinh Thiếu dương thì có triệu chứng nóng lạnh (hàn nhiệt vãng lai), miệng đắng họng khô, ăn uống giảm sút. Nếu bệnh do can đởm thấp nhiệt thâm nhập kinh Dương minh làm cho vị khí nghịch thì kiêm triệu chứng đầy bụng, lợm giọng nôn mửa, đại tiện bí.
b. Phép điều trị: Sơ can lợi mật, thanh nhiệt lợi thấp.
c. Dùng thuốc:
Bài thuốc 1: Đại sài hồ thang gia giảm
Sài hồ: 8 – 16g
Bạch thược: 4 – 16g
Đại hoàng: 4 – 10g
Chỉ xác: 4 – 10g
Kim tiền thảo: 10 – 20g
Hoàng cầm: 4 – 12g
Bán hạ: 4 – 10g
Nhân trần: 10 – 20g
Uất kim: 10g
Sắc uống ngày 1 thang.
– Trường hợp nhiệt nặng, rêu lưỡi vàng dày, thêm: Long đởm thảo, Kim ngân hoa, Liên kiều, Bản lam căn để tăng cường tác dụng tả hỏa giải độc thanh nhiệt.
– Nếu thấp khí nặng, rêu lưỡi dày bệu, thêm: Thương truật, Hậu phác để lý khí táo thấp.
– Trường hợp sườn đầy đau tức khá nặng, thêm: Xuyên luyện tử, Đơn sâm, Huyền hồ để tăng cường tác dụng lý khí hoạt huyết, giảm đau.
– Trường hợp bệnh nhân đột nhiên vàng da nóng lạnh, vùng bụng trên đau từng cơn dữ dội, nôn mửa ra gian do giun đũa làm tắc ống mật. Dùng phương thuốc Nhân trần kết hợp Ô mai an vưu hoàn gia giảm điều trị. Phương thuốc: Nhân trần, Ô mai, Hoàng liên, Hoàng bá, Can khương, Xuyên tiêu, Tế tân, Xuyên luyện tử, Sử quân tử, Binh lang…
Theo Healthplus.vn
